Jean-Marc Reiser ( 13 Απρ 1941 – 5 Νοέμβρη, 1983)

Στις 5 Νοέμβρη του 1983, πέθανε ένας μεγάλος άνθρωπος. Ο Ζαν Μαρκ Ράιζερ (Reiser). Ήταν βλάσφημος, βωμολόχος, ασεβής και σχεδιαστικά πρωτοπόρος με το επιτηδευμένα άτσαλο, συνήθως ασπρόμαυρο σκίτσο του. Με λίγες γραμμές και ακόμα λιγότερα λόγια ξεφτίλισε κάθε συμβατικότητα, κάθε καθωσπρεπισμό, κάθε πολιτική ορθότητα. Ήταν και αταξινόμητος, μια κατηγορία κόμικς μόνος του, πολιτικά ανατρεπτικός και κομματικά άστεγος..

Όταν πέθανε ο Jean-Marc Reiser, η είδηση του θανάτου του στην ιταλική εφημερίδα «Manifesto» κατέληγε ως εξής: «Ίσως όμως τίποτα να μην τον εξαγρίωνε περισσότερο από τις άθλιες απόπειρες των νεκρολόγων του να μιμηθούν το στιλ του. Η “Liberation”, π.χ., έγραψε “Ήταν μάλλον μικρός στο ύψος και μεγάλος στο ταλέντο. Επινόησε τον Gros deguellasse κι έβγαλε ένα κάρο φράγκα. Ρούφηξε και γάμησε ό,τι πρόλαβε… έκανε όλη τη Γαλλία να γελάει… κι ήταν ικανοποιημένος. Ο καλός Θεός τον τιμώρησε: το Σάββατο του πέταξε έναν καρκίνο στη μάπα”. Αυτές οι άθλιες προσπάθειες κρύβουν μιαν αμηχανία: πώς άραγε να τιμήσεις έναν τόσο βέβηλο άνθρωπο;»

Αμέτρητες φορές έρχεται σε σύγκρουση με τη διεύθυνση του «καθωσπρέπει» περιοδικού για τα αθυρόστομα και τολμηρά κόμικς και συχνά γίνεται στόχος προσβεβλημένων αναγνωστών που διαμαρτύρονται για τα σκίτσα του και τα λόγια των χαρακτήρων του. Το μότο του, άλλωστε, ήταν η φράση «Ζούμε σε μια φοβερή εποχή». Την εποχή αυτή επιχειρούσε να ερμηνεύσει και να ξορκίσει, σατιρίζοντας κάθε λεπτομέρειά της, κάθε πτυχή της. Όσο «φοβερή» ήταν η εποχή τόσο «φοβερά» ήταν και τα έργα του για να μπορέσουν να αναμετρηθούν μαζί της.

Από τους πιο διάσημους πρωταγωνιστές του ήταν το Μεγάλο Ρεμάλι, ένας απίθανος, γλοιώδης, βρομερός πλακατζής που περιφέρεται με μόνη ενδυμασία του ένα λιγδιασμένο σώβρακο απ’ το οποίο ξεχειλίζουν οι όρχεις του, προκαλώντας σοκ σε όλους τους σοβαροφανείς, ομοιόμορφους, «νομιμόφρονες», «κανονικούς» πολίτες.

Το 1985, η Ars Longa κυκλοφορεί το άλμπουμ «Το μεγάλο ρεμάλι», του Γάλλου σκιτσογράφου Jean – Marc Reiser, γνωστού σε όλους απλά με το επώνυμο του. Ο αδικοχαμένος δημιουργός (πέθανε στα 42 του), άφησε πράγματι εποχή στο ίσως πιο αντιδραστικό Γαλλικό κόμικς περιοδικό, στο περίφημο Hara-Kiri. Για να καταλάβετε για τι μιλάμε, σας λέω χαρακτηριστικά ότι το περιοδικό διέκοψε την έκδοση του το 1970, μετά από απαίτηση του πρόεδρου της Γαλλικής δημοκρατίας Charles de Gaulle, αφού χαρακτηρίστικε σαν άσεμνο και προκλητικό! Οι διαστάσεις του χιούμορ φαίνεται, διασχίζονται με διαφορετικά βήματα από όλους εμάς, σε σχέση με αυτά των πολιτικών… Σήμερα, στην σειρά αυτή παρουσιάσεων που ονομάσαμε «Αποσπάσματα», θα σας δώσουμε έξη χαρακτηριστικές περιπτώσεις λογοκριμένου χιούμορ λοιπόν, μέσα από αυτό τη δουλειά του Reiser που αγαπήθηκε ιδιαίτερα στη χώρα μας, με κεντρικό χαρακτήρα έναν χύμα τύπο, φορώντας μόνον το σώβρακο και με όπλο την φιλοσοφία του που ξεκαρδίζει!

Ο τάφος του, στο νεκροταφείο του Μον Παρνάς, μοιάζει με τεράστιο μελανοδοχείο, σαν κι αυτό στο περιεχόμενο του οποίου βουτούσε το πενάκι του. Ή μήπως ήταν απλώς δηλητήριο;

«Οι ευτυχισμένοι άνθρωποι μου προκαλούν αηδία» και «Δεν θα γίνω ποτέ γερο-μαλάκας», ήταν δύο από τις πιο δημοφιλείς ατάκες του Μεγάλου Ρεμαλιού (και του Reiser;).

Το Μεγάλο Ρεμάλι, στην τελευταία ιστορία του, μονολογεί: «Ολόκληρο το σύμπαν είναι μια απέραντη θλίψη» κι αμέσως αποχαιρετά τον κόσμο τούτο σκίζοντας τις φλέβες του με ένα κονσερβοκούτι. O Reiser δεν αποχαιρέτησε τόσο βιαστικά. Ταλαιπωρήθηκε για αρκετό καιρό με τον καρκίνο των οστών και πέθανε στα 42 του. «Δε θα γίνω ποτέ γερο-μαλάκας», έλεγε. Και δεν έγινε.

"Σχεδιάζω το άσχημο, γιατί αγαπώ το ωραίο".

Καμμία άλλη φράση δεν ταιριάζει καλύτερα για να περιγράψει το έργο και την πρωσοπικότητα του μεγάλου Ζαν-Μαρκ Ράιζερ, του σχεδιαστή που έσπρωξε το χιουμοριστικό σκίτσο στα άκρα του, που σατίρισε τους μικροαστούς, τα ήθη και τα ταμπού τους, που ολόκληρη τη σύντομη ζωή του την αφιέρωσε στις γυναίκες.

Στις 13 Απριλίου 1941, στην κωμόπολη Ρεόν. η 21χρονη ανύπαντρη υπηρέτρια Σαρλότ Ράιζερ θα γεννήσει τον μπάσταρδο Ζαν-Μαρκ, στις τρεις τα ξημερώματα, πάνω στο τραπέζι της κουζίνας...

Βρισκόμαστε στην προσαρτημένη από τους Γερμανούς επαρχία της Λορένης και ο μικρός Ζαν-Μαρκ διαθέτει όνομα γερμανικό και πατέρα άγνωστο. Ράιζερ θα πει ταξιδιώτης και στον μικρό με τα φωτεινά μάτια, εκείνα τα δύσκολα χρόνια του μεγάλου πολέμου και της απελευθέρωσης που ακολούθησε, θα κολλήσει η ρετσινιά του "Γερμαναρά".

Από παιδί για τα θελήματα στο χρωματοπωλείο Λεφράνκ, μικρός για όλες τις δουλειές στο οινοποιείο Νικολά. Πρώτα ερωτικά σκιρτήματα, πρώτες απόπειρες να σχεδιάσει.

Δημοσιεύει τα πρώτα σχέδιά του στην "Gazette de Nectar", το εφημεριδάκι που εκδίδει για διαφημιστικούς λόγους το αφεντικό στο οινοποιείο. Βρισκόμαστε στο 1959 και λίγο αργότερα, με το ψευδώνυμο Jiem, θα πραγματοποιήσει μερικές εικονογραφήσεις στο αντικομφορμιστικό έντυπο "Cordees" - που εκδίδει ο Καβανά- καθώς και στο "Le baladin de Paris".

Με τον Καβανά και τον Μπερνιέ (αργότερα καθηγητή Σαρόν) ο Ράιζερ μετέχει στην ίδρυση του Hara-Kiri, του περιοδικού που θα αλλάξει το τοπίο των κόμικς ενάντια στο "βιασμό των εγκεφάλων", στη μαζική τηλεοπτική ύπνωση και την πληροφορία-θέαμα και στην υποκρισία των μικροαστών.

Εξέδωσε πολλά άλμπουμ : "Είναι άσχημοι" 1970, "Je vous aime" 1971. "Ο μπαμπάς μου" 1971, "Η ζωή στον καθαρό αέρα" 1972, "Η ζωή των ζώων" 1975, "On vit une epoque formidable" 1976, "Ζήτω οι γυναίκες" 1978, "Ζήτω οι διακοπές" 1979, "Phantasmes" 1980, ¨Οι φίλες" 1981, "Το μεγάλο ρεμάλι" 1982.

Στις 5 Νοεμβρίου 1983, νικημένος από τον καρκίνο, εγκαταλείπει τον κόσμο, χωρίς να ξεφορτωθεί ποτέ του το φάντασμα του άγνωστου πατέρα. Κηδεύτηκε παραδίπλα από τον Μποντλέρ, στο νεκροταφείο του Μονπαρνάς.

Μία εβδομάδα αργότερα, στο ειδικό τεύχος του περιοδικού Hara-Kiri γραφόταν ότι "ο Reizer είναι καλύτερα, πήγε στο νεκροταφείο με τα πόδια".